အမျိုးသမီးတွေဟာ တစ်နေ့ကို မိုင်ထောင်ချီ လမ်းလျှောက်ကြတဲ့အတွက် ကလေးတွေ မသေကြဘူး။

Fati Osman ၏ကလေးငယ်သည် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ ဆေးရုံတစ်ခုရှိ ကုတင်ပေါ်တွင် လဲလျောင်းနေပြီး မျက်နှာတွင် အသက်အန္တရာယ် လက္ခဏာမပြပေ။
ကလေးလေးဟာ အသက်ရှူရခက်ပြီး အရမ်းပိန်နေပုံရတယ်။
သူ့ရဲ့ သေးငယ်တဲ့ အရွယ်က သူ့အသက်က နှစ်နှစ်ထက် မပိုဘူးလို့ ညွှန်ပြပေမယ့် သူ့အမေက တကယ်ဆို ငါးနှစ်ပဲ ရှိသေးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ အစ္စလာမ္မစ်လှုပ်ရှားမှု ဘိုကိုဟာရမ် သူပုန်ထမှုကြောင့် ကြီးမားသော လူသားချင်းစာနာမှု အကျပ်အတည်း၏ သားကောင်ဖြစ်ခဲ့ရသူ သန်းပေါင်းများစွာထဲမှ တစ်ဦးသာဖြစ်ပြီး မိသားစုများစွာမှာ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စောင့်ရှောက်မှုများ လိုအပ်နေပါသည်။

နိုင်ဂျီးရီးယားအစိုးရသည် အကူအညီပေးရေးအေဂျင်စီများနှင့် ကုလသမဂ္ဂတို့မှ ပံ့ပိုးကူညီမှုများအပေါ် အားကိုးနေရသဖြင့် ယူကရိန်းနှင့် အခြားနေရာများတွင် အကျပ်အတည်းများကို ပိုမိုအာရုံစိုက်နေသောကြောင့် လူများ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးရခြင်း၏ အဓိကအကြောင်းရင်းမှာ ငွေကြေးပြတ်လပ်မှုဖြစ်သည်ဟု ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်သားများက ပြောသည်။

IDP စခန်းများသည် အင်အားနည်းနိုင်ဂျီးရီးယားလူမျိုး သန်းပေါင်းများစွာအတွက် နောက်ဆုံးခိုလှုံရာနေရာဖြစ်သော်လည်း အဆိုးဆုံးဒဏ်ခံရသောစခန်းများဖြစ်သည့် Borno ပြည်နယ်သည် မနှစ်က အဆိုပါစခန်းအားလုံးကို ပိတ်ပစ်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အား ဆင်းရဲသားရပ်ကွက်များအဖြစ် တံဆိပ်ကပ်ကာ မိသားစုတစ်စုလျှင် ဒေါ်လာ ၂၀၀ ပေးဆောင်ခိုင်းခဲ့သည်။ သူတို့ကို ထားခဲ့ပါ။
ယေဘုယျအားဖြင့် အရှေ့မြောက်ဒေသရှိ အစိုးရရန်ပုံငွေနှင့် ပတ်သက်လာလျှင် အာဟာရချို့တဲ့မှု အကျပ်အတည်းသည် ထိုဒေသရှိ သောင်းကျန်းသူများကို တိုက်ခိုက်ရေးထက် ဒုတိယဖြစ်သည်။

ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်သားများသည် 1.74 ခုနှစ်တွင် နိုင်ဂျီးရီးယား အရှေ့မြောက်ပိုင်းတွင် ပြင်းထန်ပြင်းထန်သော အာဟာရချို့တဲ့မှုဒဏ်ကို ခံရနိုင်ခြေရှိပြီး 2022% တိုးလာကာ 20 လအတွင်း ကလေးငယ် 5 ခန့် သေဆုံးနိုင်သည်ဟု ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်သားများက ခန့်မှန်းကြသည်။
မစ္စစ် Othman က သူ့သားက ဝက်သက်ရောဂါရပြီး ဝမ်းပျက်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ကျွန်တော် သူ့ကို ပေးစရာ ဆေးတွေ ရထားပေမယ့် သူ့အခြေအနေက မသက်သာသေးပါဘူး။ ၃၇ ရက်ကြာ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော ဝေဒနာ ခံစားနေရတာ”
ကျန်းမာရေး ဆိုးရွားလာပြီးနောက် နိုင်ဂျီးရီးယား အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ Yobe ပြည်နယ်ရှိ အဓိကမြို့ Damaturu ရှိ ဆေးရုံသို့ ပို့ဆောင်ခဲ့သည်။
“ကျွန်မ သူ့ကို လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ရက်က ဒီကို ခေါ်လာခဲ့တယ်” ဟု သူမက ဆိုသည်။
သူ့ကလေးငါးယောက်ဟာ ဒီအကျပ်အတည်းမတိုင်ခင်မှာ သေဆုံးသွားခဲ့ပြီး လေးယောက်ထဲက တစ်ယောက်လည်း အသက်ရှင်နေပါသေးတယ်။
အသက် ၃၄ နှစ်အရွယ် မိခင်သည် မောပန်းပြီး တုန်လှုပ်သွားခဲ့သည်။ Yobe မှာရှိတဲ့ Maino မြို့ငယ်လေးမှာ အစ္စလာမ္မစ် စစ်သွေးကြွအဖွဲ့ ဘိုကိုဟာရမ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကနေ ထွက်ပြေးခဲ့ပြီး လွန်ခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်က နေရပ်စွန့်ခွာသွားသူတွေကို စခန်းတစ်ခုဆီ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပါတယ်။
“ကျွန်မတို့ ပစ္စည်းတွေ၊ စားစရာတောင် မယူရဘူး” ဟု သူမက ဆိုသည်။

လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များသည် ဘိုကိုဟာရမ်သူပုန်ထမှုကို နှိမ်နင်းရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။
ကာလဝမ်းရောဂါ အပါအဝင် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကြောင့် အာဟာရချို့တဲ့မှု ပိုမိုဆိုးရွားလာပြီး စစ်သွေးကြွများ၏ တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းများ ဆိုးရွားလာခဲ့သည်။

မစ္စစ် Osman ၏ခင်ပွန်းသည် ဘာသာရေးဆရာအဖြစ် အလုပ်လုပ်သော်လည်း မိသားစုနှင့် အတူမနေပါ။
တခါတရံ အိမ်နီးနားချင်းတွေကို ရိက္ခာနဲ့ လဲလှယ်ပြီး သူတို့ရဲ့ စုတ်ပြဲနေတဲ့ အဝတ်အစားတွေကို ချုပ်ပေးရင်း အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းဖို့ ကြိုးစားပါတယ်။ သို့သော် အိမ်နီးချင်းများသည် သောင်းကျန်းမှု၏ သားကောင်များဖြစ်ကြပြီး အကူအညီပေးရေးအေဂျင်စီများနှင့် အစိုးရ၏အကူအညီကို အဓိကအားကိုးကာ နေအိမ်များမှ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။
စားဝတ်နေရေး ခက်ခဲမှုနှင့် စားနပ်ရိက္ခာ လိုအပ်နေသော လူဦးရေ များပြားမှုကြောင့် ကလေးများကို ထောက်ပံ့ရန် လုံလောက်သော ရိက္ခာ မရရှိခြင်းကြောင့် အများစုမှာ နာမကျန်းဖြစ်နေကြရသည်။
“ဒီနေရာဟာ ငလျင်ဗဟိုချက်ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့် ဒီနေရာကို ရောက်လာတဲ့ ဖြစ်ရပ်အများစုဟာ ပြင်းထန်ပါတယ်” ဟု စင်တာ၏ ညှိနှိုင်းရေးမှူး ဒေါက်တာ Japhet Oduku က BBC သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။
ဆရာဝန်များနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားရေးလုပ်သားများစွာကဲ့သို့ပင် ဒေါက်တာ Oduku သည် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကိုကြောက်ရွံ့ပြီး အပတ်စဉ် အနည်းဆုံး အာဟာရချို့တဲ့သော ကလေးငယ် ၄၀ ထက်မနည်းကို မြင်တွေ့နေရပြီး ဘေးဥပဒ်ကိုကြောက်ရွံ့ကာ နာရီပတ်လုံး အလုပ်လုပ်နေပါသည်။
သူ့အဆိုအရ၊ အချို့သောမိသားစုများသည် ဆေးကုသမှုမရရှိနိုင်သော ဝေးလံခေါင်သီသောရပ်ရွာများမှ ကီလိုမီတာ 100 (62 မိုင်) ကျော် ခရီးနှင်ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့ထဲမှ အများအပြားသည် ဘော်နိုပြည်နယ်၏ မြို့တော် မိုင်ဒူဂူရီရှိ IDP စခန်းများတွင် နေထိုင်နေကြပြီး ၎င်းတို့မှာ ၎င်းတို့၏ ကလေးများ စားနပ်ရိက္ခာ အလုံအလောက် မရရှိသည့်အတွက် ယခုအခါ ၎င်းတို့အဖွဲ့၏ စစ်သွေးကြွများ၏ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် လယ်မလုပ်နိုင်တော့ပေ။
ဤအဆင့်သည် အလွန်အရေးကြီးသည်၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် စပါးရိတ်သိမ်းရာသီသည် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်သော်လည်း အလွန်နည်းပါးပြီး ရှားပါးလာကာ ယခုနှစ်အစပိုင်းမှစတင်၍ မွေးဖွားလာသည့် ကလေးအရေအတွက် တိုးလာပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဤနှင့် အလားတူ စက်ရုံများ၊ လူနာတွေနဲ့ ပြည့်ကျပ်နေတယ်။
ဒေါက်တာ Uduku က သူ့အဖွဲ့သည် နာရီအနည်းငယ် စောပြီး အပြေးအလွှား ခံရသော ကလေးအား ကုသမှု ပြီးဆုံးသွားပြီဖြစ်ကြောင်း ပြောပြသည်။
“ကလေးက ရက်အတော်ကြာ နာတာရှည်ဝမ်းလျှောရောဂါကြောင့် သတိလစ်နေတော့ သူ့ကို ကယ်တင်ခဲ့ရတယ်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
"တကယ်တော့ ကျွန်တော်တို့မှာ ပြင်းထန်တဲ့ hypoglycemia နဲ့ shock တွေ အများကြီးရှိပြီး ဒီစက်ရုံမှာ ဒီလိုမျိုးတွေရှိပါတယ်" ဟု ၎င်းက ဆက်လက်ပြောသည်။
အဆိုပါ စက်ရုံသည် ဘီဘီစီမှ သွားလာရခက်ခဲသော အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ အချို့နေရာများတွင် ဝင်ရောက်နိုင်သည့် ကျန်းမာရေးဌာန အနည်းငယ်ထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး အကူအညီပေးရေး ဝန်ထမ်းများသည် ကလေးရာနှင့်ချီ၍ အသက်ကို ကယ်တင်ရန် ရုန်းကန်နေရဆဲ ဖြစ်သည်။

ကယ်ဆယ်ရေး လုပ်သားများသည် ထောင်နှင့်ချီသော ကလေးငယ်များ ရောဂါကြောင့် သေဆုံးမည်ကို စိုးရိမ်နေကြသည်။
Borno ပြည်နယ် Bama ၏စီးပွားရေးအချက်အချာကျသောအခြားကျန်းမာရေးအဆောက်အအုံတွင်ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုလုပ်သားများသည်ပြင်းထန်စွာအာဟာရချို့တဲ့သောကလေးငယ်အရေအတွက်တိုးပွားလာမှုကိုထိန်းချုပ်ရန်အပြိုင်အဆိုင်လုပ်ဆောင်နေကြသည်။
နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားသော မိခင်နှင့် ကလေး အယောက် ၁၀၀ ကို လွှတ်ပေးခဲ့သည်။
နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် "တော်ဝင်မင်္ဂလာ"
အသက် ၂၅ နှစ်အရွယ် Fatima Bokar က သူမသည် အာဟာရချို့တဲ့မှုကြောင့် ကလေးသုံးဦးဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး ကျန်ကလေးနှစ်ဦးကို စခန်းသို့သယ်ဆောင်ကာ ကီလိုမီတာ ၃၀ ခရီးနှင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။
ကျွန်တော့်ကလေးနှစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ Fatima အပြင်၊ Bama ရှိ ကျန်းမာရေးဌာနမှာ 22 ခုတင်ဆံ့တဲ့ ရပ်ကွက်တစ်ခုမှာ လူနာ 16 ယောက်ရှိပါတယ်။
ရောင်ရမ်းနေသော ပါးပြင်ပေါ်တွင် လဲလျောင်းနေသော အသက်လေးနှစ်အရွယ် သမီးလေးသည် သူမ၏မိခင်ဖြစ်သူက အခြားတစ်နှစ်သားလေးကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ရန် လှည့်လာစဉ် ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်း ငိုကြွေးနေသည်။
ဆန့်ကျင်ဘက်ကုတင်ပေါ်တွင် အခြားကလေးငယ်တစ်ဦး၏မိခင်က သူမကို ကျောပြင်ပေါ်လှန်တင်ရန် ကြိုးစားစဉ်တွင် သူမ၏ခန္ဓာကိုယ်အများစုသည် လည်ပင်းအထိ မီးလောင်သွားသလို ပေါ်လာသည်။
ဤသည်မှာ ဆရာဝန်များက တတိယဒီဂရီဖျဉ်းဖျဉ်းဟုခေါ်သော အရေပြားရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်တွင် ပြင်းထန်စွာ ရောင်ရမ်းလာသည့်အခါ ဖြစ်ပေါ်တတ်ပါသည်။ ရောင်ရမ်းခြင်းစပြီး သက်သာလာသောအခါ အရေပြားတွင် အက်ကွဲကြောင်းများ ပေါ်လာပြီး မီးလောင်ဒဏ်ရာကဲ့သို့ ဖြစ်လာသည်။
ဤသည်မှာ ပြင်းထန်သော အာဟာရချို့တဲ့မှု၏ သက်ရောက်မှုများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း စင်တာတာဝန်ခံ ဒေါက်တာ အီဘရာဟင် မိုဟာမက်က ပြောကြားခဲ့သည်။
"နေ့တိုင်း အာဟာရချို့တဲ့တဲ့ ကလေးငယ်တွေ အမြောက်အမြား ဝင်ရောက်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်၊ သူတို့ထဲက အများစုက ဘားမားစခန်းမှာ နေထိုင်နေကြပါတယ်" ဟု ၎င်းက ဆက်လက်ပြောသည်။
စားနပ်ရိက္ခာအကူအညီများ လျင်မြန်စွာ တိုးမြင့်လာခြင်းမရှိပါက ကလေးအများအပြား သေဆုံး သို့မဟုတ် မသန်စွမ်းဖြစ်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်သား ဂျွန်မူကီဆာက ပြောကြားခဲ့သည်။
2015 ခုနှစ်တွင် အာဏာရလာကတည်းက သမ္မတ Muhammadu Buhari ၏ အစိုးရသည် နိုင်ငံ၏လုံခြုံရေးနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ဘေးဒုက္ခများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် အကြိမ်ကြိမ် ကတိပေးခဲ့သော်လည်း အကြီးအကျယ် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။
သို့သော်လည်း အစ္စလာမ္မစ် စစ်သွေးကြွများကို တိုက်ဖျက်ရာတွင် ကြီးမားသော အောင်မြင်မှု ရရှိခဲ့သည်ဟု အခိုင်အမာဆိုကာ ၎င်း၏ ပုံရိပ်ကို ခုခံကာကွယ်ရန် ကြိုးပမ်းနေပြီး အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ ထောင်နှင့်ချီသော စစ်သွေးကြွများ၏ ဆန္ဒအရ လက်နက်ချခြင်းသည် ဤအောင်မြင်မှု၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
သို့သော် ဤဒေသတ၀ှမ်းရှိ အဖျက်အဆီးခံခဲ့ရသော အသိုင်းအဝိုင်းများသည် အစိုးရ၏ အောင်မြင်မှုများအပေါ် ယုံကြည်ပုံမပေါ်ပါ။
မစ္စ Osman က သူမသည် အဆိုးဆုံးဖြစ်လာမည်ကို စိုးရိမ်ကြောင်းပြောသည်။
“ကျွန်မတို့ရွာ တိုက်ခိုက်ခံရပြီးကတည်းက အဖြစ်ဆိုးတွေ အများကြီးကြုံခဲ့ရတယ်။ ကျွန်ုပ်တို့၏ကလေးများသည် ရောဂါများဖြင့် သေဆုံးနေကြပြီး ကျွန်ုပ်တို့၏အသက်ကို ကယ်တင်ရန် လေးနက်သောဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုမရှိပါက အချိန်အကြာကြီးဆက်ရှိနေနိုင်သည်။