Saynis yahanadu waxa ay had iyo jeer ku mashquulsanaayeen ogaanshaha cimriga ugu badan ee bini’aadamka sababtoo ah faa’iidada uu u leeyahay horumarinta daawaynta iyo arrimaha kale ee caafimaadka, laakiin tani maaha wax qarsoodi ah oo ay ugu wacan tahay barnaamij caqli badan oo ay dhowaan soo saareen khubaro badan.

Khubarada ku xeel dheer cilmiga bayoolajiga iyo bayoolajiga ayaa quudiyay nidaamka AI oo leh xaddi aad u badan oo DNA ah iyo xog caafimaad boqolaal kun oo mutadawiciin ah oo jooga Britain iyo Maraykanka.

Natiijooyinka ayaa tilmaamay in aadanuhu aysan awoodi doonin inay ku noolaadan wax ka badan da'da 150 sano, sida uu qabo wargeyska Nature Communications.

Intaa waxaa dheer, saynisyahannadu waxay soo saareen codsi caqli-gal ah kaas oo isticmaalahu uu galo xog gaar ah, taas oo u oggolaanaysa inuu helo natiijooyin sax ah oo ku saabsan heerka gabowga bayoolojiga iyo inta ugu badan ee nolosha.

Da'da noole iyo barti

Saynis yahanadu waxay soo gabagabeeyeen in ay jiraan laba arimood oo waaweyn oo masuul ka ah nolosha bini’aadamka, labaduba waxay daboolayaan hab-nololeedka iyo sida uu jidhka bini’aadamku uga jawaabo.

Waxay ku macneeyeen in qodobka koowaad uu yahay da'da noole ee la xiriirta walbahaarka, qaab nololeedka iyo cudurrada, tan labaadna waa adkeysi, taasoo ka tarjumaysa sida degdegga ah ee qodobka koowaad uu caadi ugu soo noqday.

Celceliska nolosha

Kooxda saynis yahanadu waxa ay u suurtagashay in ay ku soo gebagebeeyaan in cimriga ugu dheer ee qofku u badan yahay in uu noolaado ay tahay 150 sano, taas oo laba jibaartay celceliska nolosha dalal badan oo aduunka ugu horeeya, taas oo ah 81 sano.

Daah-furku waxa uu ku salaysan yahay muunado dhiig oo laga soo qaaday laba daraasadood oo kala duwan oo DNA-da dheer ah waxaana falanqeeyay shirkad bayoolaji ah oo fadhigeedu yahay Singapore iyo xarunta kansarka ee Buffalo, New York.

Cilmi-baadhayaashu waxay adeegsadeen qalab lagu magacaabo Dynamic Organism State Index, ama DOSI, taas oo tixgalinaysa da'da, cudurada iyo hab-nololeedka, si ay u arkaan sida jidhka bini'aadamku u adkeysanayo, oo ay ku jirto awoodda uu uga soo kabsado dhaawaca iyo cudurrada.